Radzimy - pomagamy
Dozwolony użytek osobisty i prawo cytatu w prawie autorskim
Prawo autorskie to dział prawa cywilnego dotyczący kwestii własności intelektualnej. Problematykę tą normuje ustawa z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zawiera ona przepisy chroniące interesy twórcy oraz regulacje związane z tworzeniem utworów, korzystaniem z nich i ich ochroną.
Zgodnie z art. 1 ustawy, przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Ochronie podlega także opracowanie cudzego utworu, a zwłaszcza jego tłumaczenie, przeróbka czy adaptacja. Warte odnotowania jest, że nie podlegają ochronie prawa autorskiego: akty normatywne, urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole, a także proste informacje prasowe oraz opublikowane opisy patentowe lub ochronne.
Co do zasady, twórca dzieła ma monopol na decydowanie o jego losach. Jedynym ograniczeniem tego prawa jest tzw. dozwolony użytek. Jego istota polega na umożliwieniu korzystania (odpłatnego lub nieodpłatnego) z chronionego utworu i to bez uzyskania wcześniejszego zezwolenia uprawnionej osoby. Zgodnie z art. 23 ustawy bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego.
Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego. Utworem rozpowszechnionym jest taki utwór, który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie. Artykuł 34 ustawy pozwala nam korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Cytowanemu twórcy nie przysługuje prawo do wynagrodzenia. Należy pamiętać, że dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy.
Producenci sprzętów elektronicznych służących odtwarzaniu lub kopiowaniu utworów (m. in. magnetofonów, kserokopiarek, skanerów) zobowiązani są płacić organizacjom zbiorowego zarządzania, które działają na rzecz twórców opłat w wysokości 3% kwoty należnej z tytułu sprzedaży tych urządzeń i nośników. Taka regulacja została wprowadzona z uwagi na fakt, iż urządzenia te służą do rozpowszechniania utworów bez zezwolenia twórcy, ale w ramach dozwolonego użytku.
Z problematyką dozwolonego użytku nierozerwalnie związane jest prawo cytatu. Zgodnie z ustawą wolno przytaczać w utworach, stanowiących samoistną całość, urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnieniem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości. Ważne jest zachowanie proporcji między dziełem cytowanym, a tym co stworzyliśmy my, tak aby w przeważającej części powstał nowy utwór (np. przy artykule liczącym 10 stron, nie jest dopuszczalne skorzystanie z prawa cytatu, jeżeli 8 stron stanowią jedynie zapożyczenia z cudzych utworów).
Ponadto, koniecznym warunkiem dopuszczalności korzystania z prawa cytatu jest powołanie twórcy i źródła zapożyczenia (dlatego tak ważne jest umieszczanie przypisów). Powyższe regulacje dotyczą także korzystania z publikacji zamieszczonych na stronach internetowych.
Z prawem cytatu i dozwolonym użytkiem wiąże się kwestia możliwości popełnienia plagiatu, czyli wykorzystania czyjegoś utworu lub jego części jako swojego dorobku. Warto o tym pamiętać, przy pisaniu wszelkiego rodzaju prac dyplomowych, licencjackich, magisterskich i nie tylko, gdyż osoba naruszająca prawa twórcy ponosi odpowiedzialność zarówno cywilną jak i karną.
Piotr Piotrowski
Alert
Jesteś świadkiem ważnego wydarzenia?
Urzędnicza bezmyślność dobrowadza Cię do szału?
Wiesz o czymś, co może zainteresować media?
Napisz do "Wiadomości Zagłębia": redakcja@wiadomoscizaglebia.pl
Adres redakcji: "Wiadomości Zagłębia" 41-200 Sosnowiec e-mail: redakcja@wiadomoscizaglebia.pl
|