Informujemy, że na tej stronie stosujemy pliki cookies (tzw. ciasteczka). Korzystając ze strony wyrażają Państwo zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.
Jeśli chcą Państwo zmienić tę opcję, należy zmienić ustawienia przeglądarki dotyczące przechowywania i uzyskiwania dostępu do plików cookies w Państwa komputerze. Rozumiem komunikat.

Kliknij tu aby zamknąć powiadomienie.

Radzimy - pomagamy

dodane 16.03.2014

Spadkobranie ustawowe

Kodeks Cywilny reguluje dwa zasadnicze sposoby dziedziczenia, czyli przejścia spadku z osoby zmarłego na spadkobierców: dziedziczenie ustawowe oraz dziedziczenie testamentowe. Zgodnie z łacińską premią: nemo pro parte testatus, pro parte intestatus decedere potest (nikt nie może umrzeć częściowo z testamentem i częściowo bez testamentu), oba systemy dziedziczenia wzajemnie się wykluczają. Istnieją wprawdzie sytuacje, gdy po danej osobie dziedziczy się w części ustawowo, w części na podstawie testamentu, ale wynikają one z konieczności ochrony ostatniej woli zmarłego.

 

Zanim będzie można przystąpić do krótkiej charakterystyki najważniejszych regulacji dziedziczenia ustawowego, należy scharakteryzować podstawową instytucję prawa spadkowego, czyli spadek.


W skład spadku wchodzą prawa i obowiązki o charakterze majątkowym i cywilnym. W skład spadku nie wchodzą natomiast prawa i obowiązki osobiste zmarłego, tzn. ściśle z nim związane (np. służebności osobiste). Ponadto nie można zaliczyć w skład spadku tych praw i obowiązków, które przechodzą na określone osoby, niezależnie od tego czy znajdują się one w kręgu spadkobierców ustawowych, czy też nie. Od tego wyliczenia o charakterze bardzo ogólnym istnieje wiele wyjątków, których scharakteryzowanie mogłoby być przedmiotem dłuższej publikacji.


Przykładem ilustrującym ostatni element charakteryzujący instytucję spadku jest regulacja zawarta w art. 56 Prawa Bankowego (ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r.; Dz. U. 1997 nr 140 poz. 939 z późniejszymi zmianami). Zgodnie z tym artykułem posiadacz rachunku może polecić pisemnie bankowi dokonanie - po swojej śmierci - wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty pieniężnej (jest to tzw. dyspozycja wkładem na wypadek śmierci). Ustanowienie takiego świadczenia jest obecnie możliwe jedynie w stosunku do osób wskazanych wyżej przez ustawę.

 

Wprowadzono ponadto ograniczenie co do wysokości sumy środków przeniesionych w przypadku śmierci posiadacza rachunku do wysokości dwunastokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku i to niezależnie od liczby wydanych dyspozycji.


Do dziedziczenia ustawowego dochodzi, gdy zmarły nie zostawił po sobie testamentu, z jakichś przyczyn testament okazał się nieważny lub testament nie został odnaleziony. Możliwe jest dodatkowe stosowanie regulacji dziedziczenia ustawowego, jeżeli spadkodawca rozrządził (zadysponował) w testamencie tylko co do części swojego majątku, lub ustanowił spadkobierców, którzy nie chcą lub nie mogą dziedziczyć.


Wyróżnia się kilka kręgów spadkobierców ustawowych, którzy po kolei dochodzą do dziedziczenia, w braku osób znajdujących się w kręgach poprzednich. Pierwszą grupę stanowi małżonek i zstępni spadkodawcy, czyli jego dzieci. Dziedziczą oni, co do zasady w częściach równych, jednakże udział małżonka w spadku nie może być mniejszy niż ¼ spadku (gdy po zmarłym mężu pozostaje żona i syn, będą dziedziczyć po ½). W sytuacji, gdy dziecko spadkodawcy (np. jego syn) nie dożyło chwili jego śmierci, to udział spadkowy, który mu przypada przechodzi na jego dzieci, także w częściach równych (czyli np. na jego dwie córki po ½ udziały przypadającego ich ojcu).


Jeżeli zmarły nie miał zstępnych (dzieci, wnuków itd.), wtedy do dziedziczenia dochodzi druga grupa, którą tworzą małżonek oraz rodzice spadkodawcy. Udział spadkowy małżonka w tej sytuacji jest większy, bowiem wynosi ¼ spadku. Natomiast udział rodziców wynosi po ¼ całego spadku. W przypadku, gdy nie ma zarówno małżonka, jak i zstępnych, udział każdego z rodziców wzrasta do ½. Sytuacja komplikuje się, gdy jedno z rodziców nie żyje w chwili otwarcia spadku. W takiej sytuacji przypadający mu udział spadkowy przechodzi w częściach równych na rodzeństwo spadkodawcy. Jeżeli także i któreś z nich nie żyje, udział przypadający zmarłemu bratu lub siostrze spadkodawcy, przypada ich dzieciom (zstępnym). W sytuacji, kiedy żyje tylko jeden rodzic i brak jest rodzeństwa spadkodawcy i ich zstępnych, udział żyjącego rodzica, wyniesie tyle co udział małżonka, czyli ½.


Trzecią grupę ustawodawca wprowadził do Kodeksu Cywilnego w 2009 r. (dotyczy więc ona sytuacji, gdy spadkodawca zmarł po 28 czerwca 2009 r.). Tworzą ją dziadkowie spadkodawcy (chodzi oczywiście o dziadka i babcię) oraz ich zstępni, oczywiście poza rodzicami spadkodawcy, bo gdy dochodzi do dziedziczenia trzeciej grupy oni już nie żyją. Dziadkowie dziedziczą w przypadku braku wszystkich osób uprawnionych w bliższej kolejności do objęcia spadku (zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa, zstępnych rodzeństwa). Dziedziczą oni w częściach równych.

 

Natomiast, jeżeli któreś z dziadków nie dożyło otwarcia spadku, wtedy udział spadkowy który by mu przypadał przechodzi na jego zstępnych (analogicznie do zasad opisanych wyżej przy zstępnych spadkodawcy). Natomiast w braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych. Regulacja dziedziczenia zstępnych dziadków, wprowadzona parę lat temu miała na celu umożliwienie dziedziczenia przez wujków, ciotki, a w razie ich śmierci także kuzynom (zstępni wujostwa).


Art. 9341 KC wprowadził dziedziczenie pasierbów. Zgodnie z nim, w braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.


Czwartą grupę (tzw. ostatnich spadkobierców ustawowych) tworzy gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, lub w niektórych przypadkach Skarb Państwa. Wynika to z faktu, że komuś w ostateczności spadek przypaść musi, bowiem w innej sytuacji co działoby się z mieniem zmarłego? Nie można dopuścić rzecz jasna, aby zostało ono rozkradzione lub zniszczone. Co do zasady dziedziczy gmina. Skarb Państwa dochodzi do dziedziczenia jedynie wtedy, gdy nie da się ustalić ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, lub jeżeli znajdowałoby się ono za granicą.

 

Piotr Piotrowski

Wróć Archiwum działu

Alert

 

Jesteś świadkiem ważnego wydarzenia?
Urzędnicza bezmyślność dobrowadza Cię do szału?
Wiesz o czymś, co może zainteresować media?

 

Napisz do "Wiadomości Zagłębia": redakcja@wiadomoscizaglebia.pl

KONKURSY

 

PRACA

 

 

 

 

Adres redakcji:

"Wiadomości Zagłębia"
ul. Kilińskiego 43

41-200 Sosnowiec

e-mail: redakcja@wiadomoscizaglebia.pl